نقش آزمـایشـگاه میکروب‌شناسی در کنترل عفونت‌های بیمارستانی
نقش آزمایشگاه میکروب‌شناسی در شناسایی، کنتـرل و پـایش عفونت‌های بیمارستانی انکارناپذیر است. این مهم هنگامی محقق خواهد شد که فرآیندهای پیش از آزمون، حین آزمون و پس از آزمون با تکیه بر منابع و مـراجع معتبـر و بـه روز شناسایی، تعریف و تدوین شوند و به ارتقای مداوم دانش، مهارت و شایستگی نیروی انسانی در سایهٔ برنامه‌ریزی‌های آموزشی توجه شود.
بـدیـهی است فـعالیت کمیته‌های کنتـرل عفـونت بیمـارستانی متأثر از نتایج میکروب‌شناسی و ارتباط متقابـل و تنـگاتنگ متـخصصان ذی‌ربط بـا دیگر اعضای علمی و اجرایی این کمیتـه است.
چکیده مهم‌ترین وظایف آزمایشگاه میکروب‌شناسی:
- جمع‌آوری، انتقال و نگهداری صحیح نمونه‌های بیولوژیک: ازآنجاکه بسیاری از عفونت‌های بیمـارستانی توسط میکروارگانیسم‌های فرصت‌طلب و کم ویرولانس که در سطوح پوستی و مخاطی کلنیزه هستند، ایجاد می شود، جمع‌آوری صحیح و دقیق نمونه‌ها از محل تعیین‌شده به شناسایی دقیق عوامل بالقوه بیماری‌زا یا قطعاً بیماری‌زا کمک شایـانی می‌نماید. ارزیـابی کـیفیت نمونه‌ها و تصمیم‌گیری در خصوص قبول یا رد آنها مستقیماً بر صحت نتایج آزمون تأثیر خواهد گذاشت.
- کشت، جداسازی و شناسایـی دقیـق میکروارگانیسم‌های بیماری‌زا: امروزه دامنهٔ بیماری‌زاهایی که باعث بیماری‌های خطیر می‌شوند روبه گسترش است. از دیگر سو، توان علمی و عملیاتی واحدهای میکروب‌شناسی بـه تنـاسب زیرساخت‌ها و منابع انسانی در سـطوح مشخص، محدود و تعریف شده‌ای قرار دارد. بنابراین، در مواردی که ارگانیسم بیماری‌زا از انـواع غیر شایع باسیل‌های گـرم منفی غیرتخمیری و بـرخی قارچ‌ها، مایکوباکتریومها و ویروس‌ها است، نگهداری و انتقال صحیح نمونـه به آزمایشگاه مـرجع قویاً توصیه می‌شود.
- گزارش و تفسیر نتایج: برای ارائـهٔ یک تفسیر دقیق آگـاهی از یافته‌های بالینی، عوامل زمینه‌ساز و اقدام‌های تشخیصی ـ درمانی انجام‌شده ضروری است. ایجاد بستر مناسب و تأکید بر ارائه و انتقال اطلاعات از سوی پزشکان و سایر کارکنان واجد صلاحیت خدمات درمانی از اهم وظایف کمیتهٔ عفونت‌های بیمارستانی است. بدیهی است ارائهٔ یک تفسیر جامع که متضمن توصیه‌ها و نظریات مشورتی مناسب باشد، در چارچوب برقراری ارتباطات مؤثر محقق خواهد شد.
- ایجاد آگاهی و اطلاع‌رسانی به کمیتـهٔ کنتـرل عفونت نسبت به امکانات موجود، توانمندی‌ها و محدودیت‌های متـدولـوژیک، کـاربـری وسایـل و تجهیزات و روش‌های تشخیصی جاری در آزمـایشگاه کـه بـرای تشخیص ارگانیسم‌های بیماری‌زا به‌کاررفته می‌شوند.
- مسئول بخش میکروب‌شناسی مـوظف است تا دستگاه‌ها و تجهیـزات مناسب و مدرن یا آزمایش‌ها و کیت‌های آزمایشگاهی جدیـد را معرفی کند که به پاسخ‌دهی صحیح، سریع و دقیق منجرمیشوند و دستیابی به آنـها را خواستار شود.
- انجام دادن آزمون تعیین حساسیت میکـروبی بـه روش استـانـدارد، مطالعهٔ رونـد مقاومت‌های آنتی‌بیوتیکی موجود و شناسایی تغییرات احتمالی در روند مقاومت‌ها یـا ظهور مقاومت‌های جـدیـد و گـزارش دورهای آنـها. هـمچنین، شنـاسـایی و جستجوی بیماری‌زاهای مقاوم به چند دارو(MDR) و گـزارش آنهـا بـه کمیتهٔ کنترل عفونت‌های بیمارستانی از دیگر وظایف این واحـد است.
- شناسایی منابع و راه‌های احتمالی انتقال عفونت توسط نمونه‌برداری از نـاقلین مـشکوک در مـوارد بروز طـغیـان(Outbreak). تـعیین و انتـخاب نـوع و مـحـل نمونه‌برداری، نحوه کشت و شیوه گزارش دهی باید با دستورالعمل خاص منطبق باشد که در فصول آتی به آن پرداخته می شـود.
- حـفظ و پایش شـرایط استـریل در دستـگاه استـریلیزاسیون با حرارت خشک و مرطوب.
- مشارکت با دیگر اعضای کمیتهٔ کنترل عفونت بیمارستانی درخصوص تصمیم‌گیری درباره آزمایش‌های میکروبیولوژیک و اقـلام مـصرفی خاص همچـون کیسه‌های خون، مایعات دیالیز و بافت‌های پیونـدی.
لازم بـه تأکید است که حصـول مـوارد فوق جز با حمایت و پشتیبانی مدیریت اجرایی واحد درمانی، تـأمین زیرساخت‌ها و منـابـع مـالـی ـ انسـانـی و رعـایت استانداردهای استخدام و آموزش کارکنان فنی متصور نیست. بنابراین، مدیر اجرایی بیمـارستـان مسئـولیت حسن اجـرای اهـداف کمیتـهٔ عفونت‌های بیمـارستـانی را بر عهده دارد.